De actuele kerndoelen zorgen er straks voor dat leerlingen in heel Nederland niet alleen passieve ontvangers zijn van steeds meer digitale processen en producten, maar ook actief en creatief deelnemen aan de samenleving’. (Maartje Couck -2023)
In dit eerste deel van dit drieluik zal ik je uitleggen, het waarom, het hoe en het wat met het kerndoel de digitale basis.
Waarom?
Het eerste kerndoel krijgt de titel ‘De digitale basis’. Iedere burger in onze digitale samenleving moet in staat zijn om zich te redden en te kunnen handelen in het dagelijks leven. Daarnaast zal ieder burger ook functioneel digitaal vaardig moeten zijn om zijn/haar beroep te kunnen uitvoeren.
Op dit moment is 25% van onze bevolking vanaf 18 jaar niet digitaal vaardig genoeg om zelfredzaam te zijn. Dan moet je denken aan het feit, dat zij niet in staat zijn om de bijv. zich te laten informeren door de overheid of gebruik te maken van hun DigiD. Daarom worden nu in de meeste bibliotheken een Informatiepunt Digitale Overheid geopend. Men helpt je daar met o.a. belastingen en toeslagen, zorg regelen, online werk zoeken, rijbewijs verlengen, AOW aanvragen, verkeersboetes betalen en nog veel meer waar je een DigiD moet gebruiken.
Het spreekt vanzelf dat je beroepsmatig vaardig moet zijn met verschillende digitale middelen om te kunnen communiceren in tekst en beeld. Het begint natuurlijk bij correct gebruik van de Nederlandse taal en je digitaal weten te presenteren om een baan te verkrijgen. Natuurlijk worden sollicitatiebrieven met CV nog steeds geschreven, maar onderschat niet dat de kracht van digitale media met je eigen content over jouw merk, namelijk jezelf!
Hoe?
Het antwoord op de vraag ‘Hoe kunnen we onze leerlingen digitale basis meegeven als ze de basisschool en voortgezet onderwijs verlaten?’ begint uiteraard bij de kennis en vaardigheid van leerkrachten en docenten.
Als de schoolleider basiseisen stelt aan de digitale competenties van leerkrachten en docenten, dan zal dat een positieve uitwerking hebben op de lessen DG aan de leerlingen. ROC van Amsterdam / Flevoland maakt bijv. gebruik van een handige competentieset digitale vaardigheid van docenten. Zij hebben in korte animatievideo’s beschreven, wat een beginnend, lerend, ingewijde of gevorderde docent beheerst.
Kennisnet legt in Handreiking Professionalisering ICT-bekwaamheid uit dat er 5 sleutelfiguren nodig zijn om de docent het nodige zetje te geven.
SLO heeft uitgebreide leerlijnen Digitale Geletterdheid voor PO en VO uitgeschreven. De meeste aanbodsdoelen van de domeinen praktische ICT-vaardigheden en Informatievaardigheden vallen onder dit eerste kerndoel. Door vanaf de start van het basisonderwijs met fase 1 de leerdoelen te verwerken en te integreren in de lessen zullen leerlingen gefundeerd de Digitale basis meekrijgen. Hoe zitten die fasen van SLO in elkaar?
| Fase 1 | Fase 2 | Fase 3 | Fase 4 | Fase 5 |
| groep 1, 2 en 3 | groep 4, 5 en 6 | Groep 7 en 8, Brugklas Praktijk, Vmbo / Mavo en SO / VSO | brugklas, klas 2 en 3 Havo / Vwo * Eindtermen Vmbo / Mavo | * Eindtermen eindexamen Havo / Vwo |
Wat?
Zoals net al gezegd werd, richt de digitale basis zich het meest op het leren gebruiken van verschillende digitale middelen voor het doel wat ze hebben. Daarmee bedoel ik verschillende devices zoals laptops en chromebooks met of zonder muis en tablets en smartphones. En dat in combinatie met software, die een speciaal doel dienen.
Wanneer je de leerlijn praktische ICT-vaardigheden volgt, zal een kleuter in fase 1 kennismaken met de werking van de muis en zal het de eerste letters typen in een tekstverwerker. De echte knoppentraining zal pas in groep 5 / 6 (fase 2) aangeleerd worden. En als we het dan hebben over werken in een cloudomgeving, dan wordt in fase 3 de structuur van een eigen drive en gezamenlijke drive belangrijk. Voor dit soort basisknoppentrainingen zijn verschillende methodieken op markt. Voorbeelden zijn Digital Skills for Kids, Digit, Basicly etc.
Powerpoint is natuurlijk wel de basiskennis, die iedere leerling zou moeten kennen. Maar presenteren gaat verder dan een Powerpoint en Prezi maken. En als je breder kijkt, dan zijn er zoal een 20-tal presentatievormen te bedenken. Kerndoel 1 overlapt hier Kerndoel 2. “Maken en ontwerpen”
| 20 werkvormen om te presenteren | |||
| Quiz | Artikel | Maquette | Stripverhaal |
| Verhalend | Website | Werktuig | Gedicht |
| Fotografie | Blog | Toneelstuk | Stopmotion |
| Video | Infographic | Collage | Poster |
| Podcast | Lied | Vlog | Animatie |
Het leren zoeken, vinden en beoordelen van informatie is een ook basisvaardigheid. Onderzoek wijst uit dat een leerling eerst kennisoverdracht nodig heeft om kapstokjes te maken in zijn hoofd. Daarna kan het beter informatie verwerken en beoordelen. En met de intrede van generatieve AI zoals ChatGPT of Bing Chat is het nog belangrijker om te weten of geproduceerde feiten waar of niet waar zijn.