Na een periode van schoolsluitingen en heropeningen leek het erop dat de zomer van 2021 de mooiste ooit zou worden. En na de zomer werd het nieuwe schooljaar gestart. De schriften werden weer van een naam voorzien en de potloden stonden geslepen klaar!
Wat zouden de leerkrachten geleerd hebben van de digitale sprong en meegenomen hebben naar de nieuwe tijd? Ik zag dat de boeken weer uit de kast werden gehaald en dat eerder gebruikte educatieve software niet meer werd ingezet. Het zal toch niet waar zijn? Ging de fysieke school weer op oude voet verder…?
En dan volgen in november 2021 de berichten zich in een snel tempo op totdat de scholen zelfs vervroegd met kerstvakantie worden gestuurd. En de reactie in de scholen laat zich raden. Opnieuw staan de meest flexibele leerkrachten die de digitale sprong gemaakt hebben aan de overkant van de sloot te glimlachen. En die anderen? Staan zij nog aan de andere walkant? Doen ze poging om eerder kennis in praktijk te brengen? En komen ze met hakken over de sloot of halen ze een paar natte voeten.
Waarom vervallen we weer in onze oude patroon?
Als we Jan Rotmans vragen, waarom we in onze oude patroon vervallen, dan heeft hij een duidelijk antwoord. Misschien moet ik Jan Rotmans even bij je introduceren? Jan Rotmans is hoogleraar aan de Erasmusuniveriteit in Rotterdam. Hij geeft economie en sociologie, gespecialiseerd in transitiekunde. We hebben volgens hem geluk, want we leven in een tijd van verandering. Na het industriële tijdperk zitten we nu precies in de kantelperiode naar het digitale tijdperk. Dat betekent voor mensen loslaten van het oude en omarmen van het nieuwe. Uit zijn onderzoek blijkt dat mensen die vasthouden aan het oude en niet meebewegen in een kanteltijdperk, er niet beter van zijn geworden. We staan in deze tijd van chaos voor allerlei grote maatschappelijke crises (meervoud van crisis) die we gezamenlijk moeten oplossen.
Wanneer zijn we dan uit zo’n tijd van chaos? Wanneer 25% van de bevolking de vernieuwing omarmt en meebeweegt, zal de kanteling doorzetten.
Wie gaan die problemen voor ons oplossen? In deze tijd van individualisme en welvaart zal dat uit ons zelf moeten komen. Het is nog nooit bewezen dat de machthebbers of overheid de kanteling in hebben gezet. Het zijn de kleine burgerinitiatieven, die een beweging in gang zetten. We leven namelijk in een tijd met netwerken, die als zwermen bewegen. Ieder individu heeft zijn eigen talenten en kwaliteiten, waarmee je deel kan nemen aan een netwerk. En is de klus geklaard, dan zwerm je verder. Andersom werkt het ook. Denk aan een YouTuber, die een oproep doet aan zijn miljoenen volgers. Zo zorgde de groep TikTokkers ervoor dat een stadion half leeg was, tijdens de Trump’s promotietour. Ben jij ook iemand die er over nadenkt, hoe jouw onderwijs kan bijdragen aan de mindset van jouw leerlingen, onze toekomstige burgers?
Meer info: https://evolutiegids.nl/jan-rotmans/ en https://maatschapwij.nu/videoportret/jan-rotmans/
In deel 3 van dit drieluik zal ik dieper in gaan hoe het onderwijs zich opnieuw zou kunnen uitvinden.
Gelukkig zag ik afgelopen maanden ook bijv. bovenbouwklassen, die hun digitale platform Google Classroom of Microsoft Teams bleven inzetten voor weektaken. Dat scheelt een flinke stapel papier! Deze leerkrachten zien ook de kracht van hun eigenhandig gemaakte tutorials in. Dit materiaal stellen ze dan ook nu weer beschikbaar via het platform.
Naar mijn mening schreeuwt het onderwijs om verandering in de vorm van een wendbare mentaliteit en acceptatie van digitale middelen. Gelukkig kan de digitale sprong een fundament geven aan het onderwijs.
Welke verbindingen zie ik nu tussen de situatie van mijn zoons, leerlingen en die van leerkrachten (in deel 1)?
Ik zie een vorm van creativiteit en oplossingsgericht denken om toch het doel te bereiken. Die creativiteit is het fundament van de staat van doen. Zo kreeg mijn zoon niet de juiste kennisoverdracht vanuit zijn school en hij ging op zoek naar experts op YouTube. Zijn wereld wordt niet bepaald door gemeentegrenzen. Tutorials zijn de docenten met een pauzeknop en ze zijn bewezen een uiterst krachtig middel. Enkelvoudige verbale kennisoverdracht is minder effectief dan een combinatie van verbale en visuele overdracht, blijkt uit onderzoek.
Uit de rapporten van Kennisnet blijkt dat de kansenongelijkheid vergroot is door deze Coronatijd. Een serieuze uitdaging. Digitale gelijkheid vraagt om meer dan toegang tot digitale bronnen. Dit verlangt van het onderwijs ook meer instructies op digitale vaardigheden. Instructies? Ja, want je kunt er niet vanuit gaan dat jongeren ‘digital native’ zijn. Dat is volgens Paul Kirschner een hardnekkig mythe. Het menselijk brein evolueert namelijk niet snel!
En als derde haal ik graag Gert Biesta aan die de 3 doelen van het onderwijs beschreven heeft: Kwalificatie, Socialisatie, Persoonsvorming.
Heb je al eens afgevraagd waar jij in je onderwijs de prioriteit moet leggen? ? We zien in Nederland al jaren dat de aandacht van het systeem steeds meer op Kwalificatie is komen te liggen. Aan de andere kant zijn de doelen Persoonsvorming en Socialisatie voorwaardelijk om te leren te komen! En wat zagen we in de Coronatijd steeds meer bij de leerlingen? Leerlingen kwamen thuis tot rust en waren minder mate afgeleid. En ze gingen meer knutselen, schilderen en meer sporten en buitenspelen. Ze voelden de ruimte voor autonomie en eigenaarschap. Dit geeft te denken over wat leerlingen missen in het huidige onderwijssysteem. Als je dit zo hoort, naar welke kant zou je nu de balans van de drie doelen willen laten wijzen :-)?
Gelukkig zijn er initiatieven, zoals de Living Lab Junior van Avans Hogescholen in Breda. Wat begon met kritische vragen, waarom kinderen niet mogen meedenken over de toekomstige samenleving, is nu een beweging met kijk op de toekomst. En heb je gehoord over het Agora onderwijs, dat als een olievlek lijkt te verspreiden?
Of het initiatief van techlabs zoals van Hangar21 in Enschede, waar kinderen op een technische manier gaan nadenken over het oplossen van problemen. De technische oplossingen van de toekomst worden gecreëerd met de kinderlijke nieuwsgierigheid van vandaag, is hun slogan.
Ik vind het zelf belangrijk dat kinderen de logica van digitale middelen, sensoren en robitica leren. Vandaar dat ik alweer 5 jaar geleden onze Coderdojo in Ede startte en we hebben ondertussen een vaste club enthousiaste mentoren, die werkzaam in de IT, private-cloud, developer, netwerkbeheer en student HBO ICT zijn. Maandelijks verwelkomen we een grote groep enthousiaste kids!
En wat doe jij? Ben jij ook iemand die er over nadenkt, hoe jouw onderwijs kan bijdragen aan de mindset van jouw leerlingen, onze toekomstige burgers?
Lees in deel 3 hoe onderwijsland zou kunnen meebewegen om de problemen het hoofd te bieden en zich opnieuw zou kunnen uitvinden.